Cewniki - budowa i zastosowanie
Cewniki – inaczej katetery, to cienkie rurki z tworzyw sztucznych wprowadzane do wnętrza organizmu. Stosowane są w celach leczniczych (odprowadzanie płynów ustrojowych, dawkowanie leków) lub w procedurach diagnostycznych. Produkty te wykonane są z polimerów o właściwościach plastycznych, takich jak lateks kauczukowy, silikony, poliuretany i poliamidy. Cewniki umieszcza się w obrębie dróg moczowych, naczyń krwionośnych, jamy otrzewnej czy dróg żółciowych. Najczęściej stosowane są cewniki urologiczne.
Cewniki urologiczne
Cewniki urologiczne to wyroby jednorazowego użytku wprowadzane do szyi pęcherza moczowego. Mają na celu odprowadzanie moczu lub podawanie różnych leków. Cewniki urologiczne wykorzystywane są także w badaniach obrazowych (np. cystografia i cystometria). W praktyce klinicznej wyróżnia się kilka rodzajów cewników różniących się zakończeniem:
- cewnik Foleya – cewnik prosty, z dwoma otworami bocznymi, na zakończeniu posiada balonik, który wypełniany jest roztworem soli fizjologicznej (w celu utrzymania prawidłowego ciśnienia w pęcherzu); jeden z najczęściej stosowanych cewników
- cewnik Nelatona – cewnik prosty, zakończony półkoliście z jednym otworem bocznym na końcu; stosowany do jednorazowego cewnikowania
- cewnik Couvelaire’a – cewnik prosty, zakończony ściętym końcem z dwoma otworami bocznymi; stosowany głównie u pacjentów z krwiomoczem
- cewnik Tiemanna – cewnik zagięty ze stożkowatym zakończeniem i dwoma otworami bocznymi; stosowany u mężczyzn z przerostem gruczołu krokowego lub wadami cewki moczowej.
Cewniki urologiczne dostępne są w różnych rozmiarach. Rozmiar cewnika wyrażony jest w skali French (skrót F lub Ch), która oznacza obwód przekroju cewnika w milimetrach. 1 F równa się 0,33 mm średnicy zewnętrznej cewnika. Z kolei długość cewników wynosi 180 mm dla kobiet oraz 400 mm dla mężczyzn, co spowodowane jest różną długością cewki moczowej, zależnej od płci.
Przed założeniem cewnika należy pokryć go żelem znieczulającym, który dodatkowo ułatwia jego wprowadzenie do dróg moczowych. Jednakże, u osób szczególnie wrażliwych można zastosować specjalny cewnik powleczony jednorodną warstwą poślizgową, która zmniejsza tarcie, a tym samym niweluje ryzyko podrażnień cewki moczowej i infekcji.
Wszystkie cewniki wymagają ich umocowania na skórze, np. za pomocą przylepca. Wyjątkiem są cewniki samoutrzymujące się, do których należy cewnik Foleya. Do cewnika mocuje się worek na mocz, najczęściej o pojemności 750 ml, 1,5 l lub 2 l. Worki te są także przystosowane do mocowania na ciele (głównie nodze). Duża część worków posiada specjalną zastawkę antyzwrotną oraz kranik spustowy. Należy pamiętać, że worki na mocz, podobnie jak cewniki urologiczne są wyrobami jednorazowego użytku.
Cewniki donaczyniowe
Obok cewników urologicznych ważną grupę stanowią także cewniki donaczyniowe. Są one wprowadzane są do światła naczyń krwionośnych celem podania różnych substancji (leki, elektrolity, substancje odżywcze). Ze względu na kontakt z krwią, cewniki donaczyniowe nie mogą wykazywać działania toksycznego, drażniącego, a także nie mogą wpływać na czynność układu krzepnięcia. W odróżnieniu od cewników urologicznych, cewniki donaczyniowe muszą charakteryzować się odpowiednią sztywnością, w celu wprowadzenia ich do światła naczynia. Jednocześnie powinny być elastycznie i gładkie, by nie prowadzić do uszkodzenia naczynia krwionośnego. Cewniki donaczyniowe stosowane są głównie w warunkach szpitalnych.